Pod pojęciem zespołu bólowego dolnego odcinka kręgosłupa rozumiemy dolegliwości bólowe, występujące w okolicy lędźwiowo-krzyżowej. Charakter bólu jest często trudny do jednoznacznego określenia. Niekiedy bóle są tępe, przeszywające, opasujące, często promieniują wzdłuż nerwu kulszowego. Nierzadko występuje nasilenie bólu podczas kichnięcia i kaszlu.

Dolegliwości bólowe mogą rozpocząć się nagle, w następstwie takich okoliczności jak: dźwignięcie ciężaru, gwałtowny skręt lub wyprostowanie tułowia itp. Mogą pojawić się niepostrzeżenie, zwiększając powoli swoje nasilenie.

Powyższym objawom bólowym zwykle towarzyszy usztywnienie okolicy lędźwiowej kręgosłupa, wyrównanie lordozy lędźwiowej, dekompensacja tułowia. Poza tym występuje bolesność uciskowa w okolicy wyrostków kolczystych, przestrzeni międzykolczystych lub okolic przykręgowych.

U wielu chorych występują objawy neurologiczne w postaci dodatniego objawu Lasegue’a, zaburzeń czucia w obrębie kończyn dolnych lub osłabienia odruchów ścięgnistych.

Jak pisałam w poprzednim artykule, w większości przypadków powodem bólów krzyża są określone patologiczne zmiany kręgosłupa, takie jak schorzenia krążków międzykręgowych, korzeni nerwowych, procesy zwyrodnieniowe, reumatyczne, zapalne, nowotworowe, wady wrodzone kręgów, skoliozy. Najczęściej jednak powodem bólów krzyża są zmiany patologiczne krążków międzykręgowych w odcinku lędźwiowym.

Masę krążka tworzy jądro galaretowate razem z piercieniem włóknistym. Ciśnienie wewnątrzkrążkowe uszczelnia znakomicie cały element statyczno-dynamiczny kręgosłupa. Przyczynia się to do prawidłowego ustawienia w stosunku do siebie dwu sąsiadujących obręczy kostnych, jakimi są kręgi. Odpowiednia wysokość przestrzeni międzytrzonowej, utrzymując właściwą pozycję wyrostków stawowych, kontroluje zakres ruchów w obręczy stawowej, czyli w obrębie krążka i stawów międzykręgowych.

Odwodnienie jądra galaretowatego i rozpad jego koloidów jest przyczyną spadku ciśnienia wewnątrzkrążkowego. Na skutek tego zmniejsza się wysokość przestrzeni międzytrzonowej i powstaje nieprawidłowe ustawienie wyrostków stawowych. W następstwie tego dochodzi do ucisku korzenia nerwowego w ścieśnionym otworze mię- dzykręgowym. Raz zapoczątkowane zmiany stopniowo tak osłabiają krążek, że obciążenie, które normalnie zniósłby on bez żadnych ujemnych następstw, doprowadza do szybkiego jego uszkodzenia.

Z klinicznego punktu widzenia wtórne zmiany powodowane uszkodzeniem krążka międzykręgowego są co najmniej tak ważne, jak pierwotne. Na czoło zmian wysuwają się te, które są spowodowane bezpośrednio przez tyłowypchnięcie jądra miażdżystego.

W przypadkach kiedy dochodzi do rozległego uszkodzenia tylnej części pierścienia włóknistego i do masywnego przemieszczenia jądra, wytworzona przepuklina jest tak duża, że może zwęzić światło kanału kręgowego. Wówczas dochodzi do ucisku opony twardej oraz włókien nerwowych. W przypadku ucisku na korzenie, dochodzi w nich do różnie zaawansowanych zmian z powodu niewielkiej przesuwalności korzeni po opuszczeniu rdzenia kręgowego. Korzeń może zostać naciągnięty lub uciśnięty, co manifestuje się odpowiednimi objawami.