O dotacje ŁWKZ ubiegało się 47 wnioskodawców. Spoośród nich wyłoniono 11 beneficjentów, którym łącznie przyznano 1 147 602,40 zł. Przy ocenie merytorycznej kierowano się m.in. takimi kryteriami jak czas powstania zabytku, jego wartość dla regionu, wartość historyczna, artystyczna i naukowa czy posiadanie planu na wypadek konfliktu zbrojnego. Dzięki tegorocznemu wsparciu finansowemu możliwe będzie przeprowadzenie prac konserwatorskich i robót budowlanych przy najbardziej potrzebujących obiektach. Należy do nich kościół ewangelicko-augsburski w Tomaszowie Mazowiecki. Wśród beneficjentów znalazła się także hala parowozowa w Skierniewicach, kościół w Cieszęcinie, renesansowa chrzcielnica z kościoła w Wielgomłynach, Fara w Piotrkowie Trybunalskim, kościół pw. św. Tomasza Kantuaryskiego w Sulejowie.
***
Pierwsze nabożeństwa ewangelickie w Tomaszowie odprawiano w budynkach manufaktur włókienniczych, a później w sali tanecznej wystawionej przez właściciela osady. Starania o budowę świątyni dla coraz liczniejszej społeczności luterańskiej podjęto w 1823 roku. Zgodę musiał wydać rząd Królestwa Polskiego. Hrabia Ostrowski podarował ewangelikom grunt pod budowę, drewno, 150 korcy wapna, 12 tysięcy sztuk cegieł oraz dachówkę. Komisja Województwa Mazowieckiego zatwierdziła projekt kościoła w kwietniu 1825, jednak według różnych źródeł, budowa zaczęła się już w 1823 roku.
Kościół wykończony został dopiero na początku lat 30-tych. Wyposażenie kompletowano aż do 1841 roku (zainstalowano wówczas organy). Na tak znaczne opóźnienia wpływ miała zapewne osobista niechęć prezesa komisji mazowieckiej Rajmunda Rembielińskiego do hrabiego Ostrowskiego, co utrudniało mu zdobycie rządowych pożyczek. Z kolei po powstaniu listopadowym, ewangelicy zostali pozostawieni sami sobie – Ostrowski musiał udać się na emigrację, a jego majątek został skonfiskowany.
Kościół stanął przy ówczesnym rynku św. Józefa (obecnie plac Kościuszki), w centralnej części północnej pierzei. Zbudowany został na planie prostokąta, z półkolistą absydą za prezbiterium. Mimo niewielkich rozmiarów (mógł pomieścić jedynie 400 osób), kościołowi nadano masywny, monumentalny charakter. Na szczególną uwagę zasługuje ściana frontowa. Po obu stronach wejścia znajduje się para pilastrów biegnących przez dwie kondygnacje. Ponad portalem umieszczono kwadratowe, wielokwaterowe okno. Fasadę wieńczy schodkowy szczyt w formie prostej attyki z umieszczonym w środku półkolistym oknem. Ściany boczne są czteroosiowe. Dach jest dwuspadowy, kryty malowaną cynkową blachą, z niewielką wieżą o interesującej, trapezoidalnej formie.
Kościół w Tomaszowie na pocztówce z 1899 roku. Źródło: Daniel Warzocha, Jolanta Goździk - Dawno temu w Tomaszowie… Tomaszów i tomaszowianie na starej fotografii i pocztówce, Tomaszów Mazowiecki 2018
Do wnętrza świątyni wchodzi się poprzez przedsionek; po obu stronach wejścia znajdują się schody prowadzące na empory ulokowane przy trzech ścianach kościoła. Z pierwotnego wyposażenia zachowało się niewiele. Najcenniejszym elementem są organy z 1873 roku, wykonane przez firmę Gebrüder Walter z Guhrau (obecnie Góra na Śląsku).
W drugiej połowie XIX wieku kościół okazał się zbyt mały dla coraz liczniejszej wspólnoty ewangelickiej z Tomaszowa. Po wybudowaniu okazałego kościoła Zbawiciela w 1902 roku, wykorzystywany był okazjonalnie, odprawiano w nim nabożeństwa tygodniowe, dla dzieci oraz organizowano niewielkie uroczystości religijne. Po II wojnie światowej liczebność tomaszowskiej parafii drastycznie spadła. W 1950 roku kościół został objęty opieką konserwatorską. W drugiej połowie lat 60-tych budynek wydzierżawiła parafia polskokatolicka (jako kościół św. Ducha).
Napisz komentarz
Komentarze