Dom robotnika dla każdego — Tomaszów Mazowiecki w przededniu socjalnej rewolucji mieszkaniowej
Jesienią zeszłego roku Komitet Ekonomiczny Ministrów przyznał aż 7 milionów złotych na wsparcie budownictwa domów robotniczych w roku 1935. Celem było zapewnienie taniego dachu nad głową robotnikom fizycznym i pracownikom umysłowym o niskich dochodach (poniżej 250 zł miesięcznie) — grupie dotychczas wykluczonej z dostępu do nowoczesnych mieszkań, gdyż opłaty często przewyższały ich zarobki. Realizacja akcji miała się cechować takim doborem kosztów, by nie obciążać nadmiernie ich minimalnych budżetów.
Za realizację przedsięwzięcia odpowiadało powołane w 1934 roku Towarzystwo Osiedli Robotniczych (T.O.R.), które opracowało typowe rozwiązania mieszkalne — mieszkania do 36 m² w budynkach zbiorowych oraz do 42 m² domki jednorodzinne. Finansowanie sięgało aż 80 % kosztów budowy, a pożyczki miały być spłacane nawet przez 50 lat (25 lat dla domów drewnianych), przy niskim oprocentowaniu — 2 % rocznie. Domki jednorodzinne sprzedawano mieszkańcom, natomiast lokale w domach zbiorowych były przeznaczone na wynajem.
T.O.R. i jego rola w Tomaszowie Mazowieckim
Warto podkreślić lokalny akcent tej ogólnopolskiej inicjatywy. Zarządcą Towarzystwa został Jan Strzelecki, działacz społeczny i samorządowiec, pochodzący z Tomaszowa Mazowieckiego. Choć główna siedziba T.O.R. mieściła się w Warszawie, obecność Strzeleckiego mocno wiązała rozwój tej akcji z miastem, które już w latach 30. było ważnym ośrodkiem przemysłowym. Tomaszów Mazowiecki, rozwijający się dzięki włókiennictwu i nowym zakładom, jak słynna Fabryka Sztucznego Jedwabiu (TFSJ), miał silne zaplecze wśród robotników, dla których budownictwo T.O.R. miało szczególne znaczenie
Skala i znaczenie akcji
T.O.R. działał aktywnie przez kilka lat — do wybuchu II wojny światowej zbudował ok. 9 000 mieszkań w miastach takich jak Łódź, Poznań, Kraków, Katowice, Mysłowice, a także w mniejszych miejscowościach i osadach. Ich osiedla w Warszawie (Grochów, Koło) były wzorem typizacji i standaryzacji mieszkań dla robotników.
Choć nie mamy doniesień o konkretnych realizacjach T.O.R. w Tomaszowie, obecność jego zarządcy z tego miasta oraz dobrze rozwinięty przemysł stanowiły doskonałe warunki dla lokalnego rozwoju osiedli robotniczych. Inicjatywa ta wpisywała się w politykę państwa lat 30. wobec szerokich mas pracujących, przywracając nadzieję na godne mieszkanie.
Tomaszów Mazowiecki – miasto robotnicze, które potrzebowało taniego domu
Tomaszów Mazowiecki (dziś zaliczany do największych w regionie), od XIX wieku rozwijał się jako ważny ośrodek włókienniczy. W XX wieku wzbogacił swoje oblicze m.in. dzięki produkcji sztucznego jedwabiu. Taka struktura społeczna – z licznymi robotnikami i pracownikami o skromnych dochodach – czyniła miasto idealnym miejscem dla inwestycji T.O.R.
Podsumowanie
Inicjatywa Towarzystwa Osiedli Robotniczych w ramach rządowego finansowania z 1935 roku to świadectwo eksperymentu socjalnego tamtych lat — próby zapewnienia robotnikom realnych szans na dostęp do godnego mieszkania. Tomaszów Mazowiecki, z jego robotniczym charakterem i lokalnym działaczem Janem Strzeleckim w zarządzie T.O.R., stanowił istotny element tej historii. Choć szczegóły lokalnych realizacji pozostają nieznane, sam fakt powiązań z miastem czyni tę historię ciekawym wątkiem lokalnej pamięci społecznej.
Napisz komentarz
Komentarze