Początki teatru w Polsce

Z tego okresu pochodzi również scenariusz oficjum „Nawiedzenie Grobu”. „Skarga umierającego” jest z kolei najstarszym zapisem widowiska, jaki udał się zachować w polskim języku.

Religijny charakter zaczątków polskiego teatru sprawiał, że pierwszymi scenami teatralnymi były kościoły, a w rolę aktorów wcielali się przede wszystkim diakoni oraz klerycy. Dopiero z czasem przedstawienia zaczęły przenosić się na publiczne place, grono występujących zaczęło się zaś powiększać o pobożnych mieszczan oraz studentów.

Na tym tle szczególnie wyróżniały się oficja, w których zwracano uwagę nie tylko na dopracowanie kwestii, ale również kostiumy. „Dies adest celebris” czyli najstarsze znane polskie dzieło tego typu rozpoczynało się od nawiązywania do starogreckiego prologu. Z tego powodu początek oficjum należał do chóru. Zanim jednak dialogi zaczęli wygłaszać księża, swoim śpiewem uświetniał oficjum kantor, czyli duchowny odpowiedzialny za przewodzenie w śpiewie liturgicznym podczas nabożeństw. Co ciekawe, w spektaklu można było zobaczyć również kobiety, np. odgrywające rolę Marii. Misteria, poza „Grą Wielkanocną” czy „Lamentem Świętokrzyskim” w zasadzie nie były wystawiane. Wiek XV, jeśli chodzi o formy teatralne, należał za to do szopek i jasełek.

Poza nurtem religijnym początki teatru w Polsce były silnie związane również z widowiskami i uroczystościami organizowanymi na dworach. Teatralne elementy można było więc dostrzec w  występach tanecznych, śpiewie, recytacjach a nawet weselnych i pogrzebowych obrządkach. Od XIII wieku na naszych ziemiach  zaczęli pojawiać się również waganci, tworzący po łacinie i znani głównie z nieprzyzwoitych utworów i prowokacyjnego tylu bycia. Niemal w tym samym okresie swoją działalność zaczęli prowadzić również histrionie, wędrowni aktorzy, którzy zabawiali publiczność wystawiając bezsłowne i bardzo często satyryczne przedstawienia czy organizując pokazy akrobatyki oraz kuglarstwa. Bardzo często za ich scenę robiły karczmy.

Prawdziwy rozwój teatru nastąpił jednak dopiero w epoce renesansu i związany był z ideami odrodzenia oraz reformacji. Pierwsza świecka instytucja zajmująca się wstawianiem spektakli została założona przez profesorów oraz studentów Akademii Krakowskiej w XVI wieku. Początkowo przedstawienia były jedynie po łacinie. Z czasem zaczęto grać również w języku polskim. W repertuarze można było znaleźć przede wszystkim sztuki inspirowane mitologią, np. Sąd Parysa, autorstwa J. Lochera.

Kształtowanie się świeckich zaczątków teatru było jednak ważne również z innych powodów. To właśnie dzięki temu zrodził się moralitet czy zaczęły powstawać pierwsze polskie tragedie, jak chyba najbardziej znana „Odprawa posłów greckich” stworzona przez Jana Kochanowskiego. W odróżnieniu od zachodnioeuropejskich trendów, nadal spore znaczenia miały widowiska misteryjne, a ich rozwój trwał nieprzerwanie do końca XVIII wieku.