Nadwaga to problem ponad połowy Polaków

• Nadwagę ma już ponad połowa Polaków, a 13, 6% cierpi na otyłość.
• Chirurgia bariatryczna dla chorych z otyłością i otyłością olbrzymią jest metodą leczenia choroby otyłościowej.

• W ramach programu KOS BAR, czyli Koordynowanej Opieki Specjalistycznej nad pacjentami z otyłością w Łódzkiem, pomocy udzielono 123 pacjentom.

• Najmłodszy pacjent w Łódzkiem, któremu pomogli lekarze miał 20 lat, najstarszy 64.

Otyłość i jej powikłania mogą zagrażać życiu. Choroba wymaga stałego leczenia i jest przyczyną tysięcy zgonów rocznie. Otyłość skraca życie średnio o ok. 4 lata w porównaniu z osobami o prawidłowej masie ciała.

Ból, stres i pogarszająca się jakość życia

Osoby, które cierpią na otyłość, otyłość olbrzymią i skrajną mogą borykać z wieloma chorobami. To bezdech senny, bóle stawów, bo kolana, biodra i kręgosłup są nadmiernie obciążone, co może prowadzić do ich zwyrodnienia. To depresja i stres, których źródłem są problemy z samooceną i akceptacją. Nietrzymanie moczu to kolejna dolegliwość - zwłaszcza w przypadku otyłości brzusznej, waga ma wpływ na kontrolę pęcherza moczowego.

Otyłość wpływa także destrukcyjnie na płodność – zaburza miesiączkowanie u kobiet i wpływa na jakość plemników.

Nadwaga i otyłość zwiększają ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2, nadciśnienie tętnicze, chorobę niedokrwienną serca. Sprzyja rozwojowi niektórych nowotworów i podwyższa ryzyko zgonu.

Ile kosztuje leczenie otyłości?

Analizy NFZ wskazują, że w latach 2020-2022 w poradniach POZ oraz poradniach specjalistycznych leczono prawie 800 tysięcy Polaków z powodu otyłości. Udzielono im łącznie 2,2 mln świadczeń..

W ciągu trzech lat liczba pacjentów zwiększyła się o połowę. Udzielono ponad pół miliona świadczeń, w których otyłość była rozpoznaniem głównym oraz ponad trzykrotnie więcej, gdzie była rozpoznaniem współistniejącym.

W 2023 roku przeprowadzono 6,5 tys. operacji bariatrycznych, co oznacza niemal dwukrotny wzrost w porównaniu z 2017 rokiem.

Chirurgia bariatryczna – ostatnia deska ratunku?

Program KOS BAR, czyli program Koordynowanej Opieki Specjalistycznej nad pacjentem z otyłością, ruszył w grudniu 2021 r. Ma poprawić jakość i efektywność leczenia pacjentów z otyłością olbrzymią. Program wprowadzono, bo liczba osób otyłych, które potrzebują pomocy rośnie. Ich leczenie jest także coraz większym obciążeniem finansowym dla państwa i społeczeństwa.

Program KOS BAR otworzył nowe drzwi dla osób walczących z chorobą jaką jest otyłość – mówi A. Olsiński dyrektor ŁOW NFZ. Jeśli nie rozpoczniemy zmian w podejściu do leczenia choroby otyłościowej, to długość życia przeciętnego Polaka do 2050 roku skróci się o niemal cztery lata. Dzisiaj wielkim wyzwaniem obok leczenia choroby otyłościowej jest profilaktyka otyłości i nadwagi. Dlatego wiele działań NFZ skupionych jest właśnie na profilaktyce, edukowaniu i informowaniu pacjentów,  jak nie dopuścić do rozwoju choroby oraz jak ją leczyć.

Trudna sytuacja osób otyłych wynika z przekonania, że ich otyłość jest wynikiem obżarstwa. Tymczasem przyczyną choroby jest nieprawidłowe funkcjonowanie całego organizmu. Pacjenci, pomimo restrykcyjnej diety i aktywności fizycznej, nie chudną. Często jedyną drogą powrotu do prawidłowej wagi i zdrowia są farmakoterapia i chirurgia.

Dr Mateusz Kamiński, specjalista chirurgii ogólnej i onkologicznej z SP ZOZ  Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego Nr 1 im. N. Barlickiego w Łodzi podkreśla:  kwalifikacja do programu nie wymaga spełnienia „specjalnych wymagań”. Otyłość jest taką samą chorobą jak inne i nie trzeba „zasłużyć” na leczenie. Operacyjne leczenie otyłości – tzw. operacje bariatryczne, pozwalają zmniejszyć masę ciała o około 30%. Ze spadkiem masy ciała dochodzi do remisji lub całkowitego wycofania się cukrzycy, nadciśnienia tętniczego czy astmy. Operacja przedłuża życie o ok 4-8 lat.

Walczmy ze stereotypami – apeluje dr Kamiński. Osoba, która zdecyduje się na leczenie operacyjne, jest posądzana o pójście „drogą na skróty”. Tymczasem po operacji chory musi stosować się ściśle do zaleceń dietetycznych, które również są „ciężką pracą”. Operacja zdecydowanie ułatwia prowadzenie zdrowego stylu życia przez szybsze odczuwanie sytości oraz zmniejszenie apetytu. Pacjenci ponownie swobodnie mogą wyjść na zakupy, iść na spacer, rozpocząć aktywność sportową. U kobiet cierpiących na niepłodność np. w przebiegu choroby policyklicznych jajników zwiększa się szansę na zajście w ciążę. Pamiętajmy, że otyłość zwiększa ryzyko powstawania nowotworów, dlatego wyleczenie choroby,  zmniejsza ryzyko chorób onkologicznych.

Najczęściej wykonywaną operacją jest rękawowa resekcja żołądka. Polega na wycięciu ok 80% tego organu. Największy z dotychczas wyciętych przeze mnie żołądków miał 2000 ml. Chory od operacji schudł w ciągu 6 miesięcy ok 30kg.

Kto może skorzystać z operacji bariatrycznej?

Do programu może chory jest kwalifikowany przez lekarza na podstawie wskaźnika masy ciała czyli pacjent z otyłością III stopnia (BMI>40) lub II stopnia z chorobami towarzyszącymi otyłości (BMI>35), dla którego istnieje potencjalna szansa na poprawę właśnie w zakresie chorób wywołanych otyłością.

Kwalifikacja chorego do KOS-BAR odbywa się w poradni chirurgicznej. Pacjent musi mieć do niej skierowanie, które zawiera diagnozę otyłości patologicznej, od lekarza pierwszego kontaktu (POZ).

Ośrodek koordynujący wydaje pacjentowi kartę KOS-BAR. Od tej chwili przez całe leczenia chory jest pod opieką ośrodka.

Kompleksowa opieka na wszystkich etapach leczenia

Pacjent jest pod kompleksową opieką specjalistów na wszystkich etapach leczenia.

Między pierwszą wizytą w poradni a operacją mija zwykle 3-6 miesięcy. Chory w tym czasie kilkukrotnie konsultuje się z chirurgiem bariatrycznym, ma do dyspozycji dietetyka, psychologa oraz rehabilitację. Przechodzi badania – w tym gastroskopię, badania laboratoryjne, USG. Wszystko ze wsparciem koordynatora programu, który pomaga m.in. w ustalaniu terminów badań i konsultacji. Chorzy mogą optymalnie przygotować się do operacji dzięki opiece zespołu i ćwiczeniom w Zakładzie Rehabilitacji. W tym okresie z reguły zmienia się ich skład masy ciała – spada ilość tłuszczu, zwiększa się tkanka mięśniowa. W trakcie ćwiczeń poznają osoby z podobną chorobą, wymieniają się doświadczeniami i wzajemnie wspierają – wyjaśnia dr Kamiński.

Wsparcie psychologiczne

Każdy pacjent w programie KOS-BAR ma opiekę psychologiczną i dietetyczną. Jeśli efekty operacji mają zostać zachowane na lata, chory musi zmienić styl życia, przejść na dietę, która  pozwoli mu chudnąć o co najmniej 8-10%. Chory uczy się, jak zdrowo jeść i jak stopniowo zwiększać aktywność fizyczną. 

Program zakłada przynajmniej 5 wizyt u lekarza koordynującego leczenie bariatryczne lub u specjalistów z wielodyscyplinarnego zespołu.

Długotrwałe efekty operacji

Przez rok od wypisu chorego ze szpitala kontroluje się zdrowie pacjenta (badania laboratoryjne i  obrazowe) i jego dietę. Pacjent pilnuje masy ciała i BMI. Konsultuje się z psychologiem pod kątem występowania zaburzeń łaknienia (np. jedzenie kompulsywne), rozumienia i akceptacji zmian, jakie nastąpiły w jego życiu po zabiegu.

Opieka bariatryczna w ramach KOS BAR w Łódzkiem

W Łodzi kompleksową opiekę specjalistyczną nad pacjentami leczonymi z powodu otyłości olbrzymiej KOS-BAR od grudnia 2021 r. realizuje SP ZOZ  Uniwersytecki Szpital Kliniczny Nr 1 im. N. Barlickiego.  

Do programu włączono dotąd 123 pacjentów - 90 kobiet i 33 mężczyzn. W 2025 roku zakwalifikowano już 1 pacjentkę. Spośród pacjentów blisko 70 osób miało wykonaną operację bariatryczną.

Przy kwalifikacji do programu KOS BAR nie ma górnej granicy wieku, pacjent musi skończyć 18 lat. Najmłodszy pacjent lekarzy z Barlickiego miał zaledwie 20 lat, a najstarszy 64.

Najwyższe BMI pacjenta zakwalifikowanego do programu wynosiło 57 (przy wzroście 152 cm i wadze 130 kg), podczas gdy norma BMI wynosi 18,5-24,99.